Stel, je hebt een succesvol buurtplatform in een stad die zichzelf graag ziet als een pionier op het gebied van bewonersparticipatie en doe-democratie. Appeltje-eitje denk je dan. Maar Hart voor de K-Buurt ligt feitelijk al jaren in de clinch met delen van de gemeente Amsterdam in het streven naar echte gelijkwaardigheid tussen bewoner en ambtenaar. Onlangs werd een onderzoek naar vermeende malversaties bij het platform afgesloten met een rapport dat concludeerde dat er niets aan de hand was, behalve een buurtplatform dat de democratische aspiraties van de stad waarmaakt en een ambtelijk apparaat dat voor een deel achterblijft en tegenstribbelt.
Beeld: © Roderik Rotting / EMMA
Mike Brantjes: ‘Natuurlijk willen wij goed samenwerken, maar dan moeten eerst de voorwaarden daarvoor goed zijn geregeld.’
Het is zomer 2024 als er een feestje wordt gevierd bij buurtplatform Hart voor de K-Buurt (HvdK) in Amsterdam-Zuidoost. Het lang bevochten ‘buurtplatformrecht’ is officieel opgenomen in de nieuwe participatieverordening van de gemeente. Die verordening vertelt de gemeente waar zij zich aan moet houden als het gaat om participatie. Daarbij gaat het om het hele scala van inspraak tot burgerberaden tot initiatieven van burgers zelf. Het onderdeel buurtplatformrecht gaat specifiek over het recht van buurten om een buurtplatform per buurt te hebben en hoe je als gemeente moet zorgen voor structurele samenwerking met die erkende buurtplatformen.
Voor HvdK-coördinator Mike Brantjes komt op dat moment een strijd ten einde die hij in 2020 was begonnen. Zo lijkt het, althans. In de podcast die we in 2024 met hem maken, zegt hij: ‘Wij willen als buurtplatform gewoon in onze buurt bezig kunnen zijn. Ik wil gewoon informatiebordjes met QR-codes in de speeltuin ophangen, zodat mensen weten wanneer de tennisbaan open is – dat soort dingen. Maar je komt er niet aan toe omdat je iedere keer moet uitleggen wie je bent en wat je doet. Daarom wilden we dat buurtplatformrecht. Dan kunnen we daar een streep onder zetten en eindelijk aan de slag in de buurt.’
"Ik denk weleens dat we een van de meest doorgelichte studieobjecten van Nederland zijn"
Verdachtmakingen
Niet dat HvdK in de voorgaande jaren heeft stilgezeten. Integendeel. Het buurtplatform heeft er bijvoorbeeld voor gezorgd dat de nieuwe OBA Next (‘de grootstedelijke bibliotheek van de toekomst’) in de buurt wordt gevestigd in plaats van op de Zuidas. Het zorgt dat er oppasmoeders aan het werk zijn in de voorheen verwaarloosde speeltuin en de buurt zo een plek heeft om samen te komen. Samen met de gemeentelijke directie Grond en Ontwikkeling wordt ‘K-midden’ ontwikkeld - een bouwproject dat voorziet in de bouw van 1.250 nieuwe woningen en voorzieningen. Hart voor de K-Buurt is een bijzonder bewonersinitiatief. Zeer bedreven in het organiseren (‘collectiviseren’) en in hun kracht zetten van bewoners, wars van vergaderen-om-het-vergaderen en gericht op doen, activistisch als het nodig is (eerste buurtplatform ooit dat in participatiestaking ging). En niet bij alle gemeenteambtenaren even geliefd.
Maar goed, dankzij het buurtplatformrecht zal HvdK helemaal volle kracht vooruit kunnen met doen waartoe ze op aarde zijn: de buurt liften, zoals Brantjes het noemt.
Als Overheid van Nu eind 2024 en medio 2025 met Brantjes spreekt om te vragen hoe het nu gaat met het platformrecht in werking, antwoordt hij dat de situatie feitelijk is verslechterd. Het buurtplatform en Brantjes persoonlijk worden zwartgemaakt door anonieme bronnen, vertelt hij. Er doen allerlei verdachtmakingen de ronde over HvdK. Van fraude en verduistering, tot Brantjes’ LHBTI-achtergrond en wat daar allemaal bij zou komen kijken. Het is - gezien de voorkennis die uit veel van de niet persoonlijk gerichte aantijgingen spreekt - moeilijk voorstelbaar dat de anonieme berichten niet ook uit ambtelijke hoek komen, zegt Brantjes.
Het lukt de overheid alleen maar niet om de conclusies en aanbevelingen uit die rapporten doorgeslikt te krijgen
Lofzang
De negatieve berichten bereiken ook het stadhuis en zijn voor wethouder Rutger Groot Wassink aanleiding om, mede op verzoek van Hart voor de Kbuurt, een onderzoek te laten doen door een extern bureau naar de rechtmatigheid en doelmatigheid van alle geldstromen van de Gemeente Amsterdam naar Hart voor de K-buurt. Dat onderzoek heeft grote praktische gevolgen voor HvdK. Niet alleen moet het platform zijn handel en wandel van de afgelopen jaren verantwoorden, ook worden lopende het onderzoek geldstromen vanuit de gemeente on hold gezet. Daardoor komt de organisatie in acute geldnood, moeten projecten worden stopgezet, verdwijnen medewerkers naar elders en wordt er in de loop van 2025 een crowd funding-actie opgezet om te zorgen dat HvdK niet volledig omvalt.
Dan verschijnt op 31 oktober eindelijk het onderzoeksrapport van Bureau BMC. In plaats van een opsomming van malversaties en andere duistere praktijken, is het eerder een lofzang op HvdK. Niet alleen zijn de gelden domweg goed en verantwoord besteed, het buurtplatform heeft juist veel meer waarde aan de buurt en de stad toegevoegd dan op basis van de ontvangen gelden te verwachten was.
Kortom, met terugwerkende kracht kun je concluderen dat het gaat om een onnodig, op verkeerde gronden ingesteld onderzoek naar een juist uitstekend functionerend buurtplatform, dat door dit onderzoek bijna kopje onder is gegaan. Iets anders kun je er niet van maken. Tegelijkertijd - en dat is de winst – maakt het onderzoek duidelijk hoe waardevol en effectief buurtplatform Hart voor de K-buurt is. Zie de bevindingen van het onderzoek hieronder.
"De doelmatigheid van de subsidies werd bereikt ondanks de moeizame samenwerking en inefficiënte procedures"
Doorslikken
En zijn die bevindingen nou eigenlijk nieuw? Nee, zegt Mike Brantjes droogjes. De afgelopen jaren, vertelt hij, is er een karrevracht aan onderzoekers in de wijk geweest en die onderzoekers concluderen in grote lijnen telkens hetzelfde. En inderdaad, in 2021 verscheen de Movisie-publicatie ‘Versterken van inclusieve burgermacht’. In 2022 was er het wijkparticipatieonderzoek van Tertium. In 2023 verscheen het magazine ‘Trots op de wijk’ van Kennisplatform Inclusief samenleven (KIS). ‘Ik denk weleens dat we een van de meest doorgelichte studieobjecten van Nederland zijn. Het lukt de overheid alleen maar niet om die conclusies en aanbevelingen doorgeslikt te krijgen. Dát (hij zegt het lachend) is een onderzoek op zich waard.’
Hoe nu verder? In de raadsinformatiebrief van de wethouder aan de gemeenteraad lees je dat het college en dagelijks bestuur de conclusies en aanbevelingen uit het rapport onderschrijven en dat die moeten leiden tot vervolgstappen door college en db. Sterker nog, ze zijn er al mee begonnen, schrijven ze, en beloven ‘onverminderd te blijven inzetten op goede samenwerking tussen bewonersorganisaties, de ambtelijke organisatie en het bestuur’.
Hart voor de K-buurt heeft er kennis van genomen en ziet goede voornemens. Brantjes: ‘Nodig is dan wel dat de gemeente niet focust op afspraken over de samenwerking sec, maar op de voorwaarden die tot goede samenwerking leiden, zoals een meer gelijkwaardige positie, structurele financiering, en zoals het BMC-rapport stelt: medewerkers die de visie op netwerkparticipatie daadwerkelijk omarmen. Daar wordt nu een beetje omheen gepraat, maar dat zal echt moeten.’
"Ondertussen begrijpt de bewoner er niets meer van"
Opsteker
Hij heeft goede hoop dat het goed zal komen. ‘Maar het is ongelooflijk dat je jaar in jaar uit door telkens nieuwe hoepels moet springen. Het kost enorm veel tijd en energie en ondertussen begrijpen de bewoners er niets meer van.’
Een opsteker is dat in de derde week van november het eerste Huis van Actief Burgerschap in Amsterdam zal worden geopend in de WijkTransitiehub op het plein bij station Kraaiennest. Het plein waar de nieuwe OBA Next in 2030 de deuren wil openen, waar begin dit jaar als de OBA Next Lab en de Paper Dome openging - een sportieve broedplaats voor jongeren, en waar nog veel meer grootse plannen [https://www.beyondbims.org] mee zijn. Bij al die ontwikkelingen is HvdK betrokken. Altijd als partner, vaak als initiatiefnemer. Het doet nog eens denken aan die zin uit het verslag van de wetenschappelijke begeleidingscommissie:
‘HvdK is actief op veel verschillende beleidsterreinen die binnen de gemeente nog afzonderlijk van elkaar bekeken worden, terwijl de impact die HvdK beoogt te realiseren in de wijk een meer holistisch karakter heeft.’