Zit samenwerken in onze aard? Dit zegt cultuurhistoricus Herman Pleij
‘Hoe kan het dat wij als land dat vooral uit moeras en blubber bestaat, tot een van de meest welvarende samenlevingen van de wereld behoren? Niet even, maar al eeuwenlang.’ Volgens Herman Pleij komt dat doordat samenwerken in onze volksaard zit.
| In de serie Samenwerken volgens wetenschappers, vragen we wetenschappers vanuit verschillende disciplines naar hun belangrijkste les over samenwerken. Cultuurhistoricus Herman Pleij vertelde op de verjaardag van het IBP dat we als mensen in ieder geval goed in staat zijn om samen te werken. |
‘Wij Nederlanders zijn bijzonder goed toegerust om samen te werken. Dat komt voort uit sterke samenhorigheidsgevoelens en onze koopliedenmoraal.’
‘We zijn graag zelfstandig, maar tegelijkertijd hebben we een lange traditie van samenhorigheidsgevoelens. Zo is er geen land in de Westerse wereld met zoveel festivals. En het worden er elk jaar meer. Eerst was dit puur een muziekverschijnsel, inmiddels is alles in festivalvorm. Zelfs huwelijken worden in festivalvorm voltrokken. Ook qua verenigingsdichtheid staan we aan de top.’
‘Daarnaast hebben we door onze koopliedenmoraal geleerd om tolerant te zijn, wat van primair belang is om handel te kunnen drijven. Je handelt immers niet alleen met mensen die hetzelfde zijn als jij. Dit zag je ook terug tijdens de verzuiling. De zuilen mengden totaal niet met elkaar, maar men wist elkaar blindelings te vinden als er geld verdiend moest worden.’
Iedereen mag nadrukkelijk zijn mening kenbaar maken, dat zie je van de korfbalvereniging tot aan de ministerraad
‘In een land met zoveel verenigingen en weinig hiërarchie groeit een cultuur van meningen. Iedereen mag nadrukkelijk zijn mening kenbaar maken, dat zie je van de korfbalvereniging tot aan de ministerraad. Iedereen mag zeggen wat die ervan vindt, en dan komt het moment van inschikken. “Want we moeten wel verder.” Het compromis dus, waar we in Nederland buitengewoon goed in zijn.’
‘Deze zaken nemen we allemaal mee in de manier waarop wij besturen. Handig aan het compromis is dat het niemand persoonlijk in de ziel kwetst, als een besluit wordt herzien. Gaat het goed, dan heeft iedereen er hard voor gevochten, en is iedereen trots. Gaat het slecht met een besluit, dan kan iedereen ook zeggen: het is niet precies wat ik bedoelde. En dat klopt ook, want het is nooit een besluit van één persoon, maar een besluit van de groep.’
‘Bij bijvoorbeeld Franse presidenten gaat dat heel anders. Die staan soms bijna huilend op televisie, omdat ze gekwetst zijn. Het is hun besluit, hun visie, hoe kan daaraan gemorreld of getwijfel worden.’
Men trekt zich in een trui en spijkerbroek terug op een landgoed en komt uiteindelijk tot een regeerakkoord
‘Die sfeer ziet u ook terug in onze coalitieregeringen. Let maar eens op hoe men elkaar tijdens verkiezingscampagnes uitscheldt in dit land. Voor draaikont en voor leugenaar. Maar dat blijkt later geen probleem te zijn, men trekt zich in een trui en spijkerbroek terug op een landgoed, en komt uiteindelijk tot een regeerakkoord.’
‘Hoe kom je dan tot zo’n regeerakkoord? Zoals bij de huidige regering bijvoorbeeld, waarbij D66 en CU qua stervensethiek haaks op elkaar staan. Er wordt altijd gezegd dat het een buitengewoon gewichtig punt is. Dat de grootste aandacht van de regering verdient en dat ook zal krijgen. En daarom is het noodzakelijk om eerst meer informatie en advies in te winnen bij een aantal commissies, omdat we daar niet zomaar in kunnen treden.’
‘Na een jaar komt er dan meestal iemand uit de oppositie of de kamer die aan de bel trekt en vraagt: hoe zit het ermee? En dan zegt de minister-president: dát is toevallig, het ligt juist op m’n bureau. Het is een buitengewoon belangwekkend rapport. Het overtreft mijn verwachtingen, alle dimensies worden zorgvuldig belicht. En daarom leggen we het eerst voor aan een aantal commissies voor advies, omdat we dit graag zorgvuldig willen inbrengen in de kamer.’
‘Kortom: we hebben allerlei technieken ontwikkeld om verschillen te overbruggen. We zullen wel moeten, want anders kun je niet regeren in dit land.’
Benieuwd naar het hele verhaal van Herman Pleij? Beluister of download het hieronder.