Sneller uit de klimaatcrisis door de coronacrisis?
Sinds het uitbreken van de coronacrisis lijkt het alsof er in Nederland over niets anders meer wordt gepraat. Maar de bestuurlijke vraagstukken die begin dit jaar op tafel lagen, zijn er uiteraard nog steeds. En achter de schermen gaat het werk daaraan gewoon door. We vroegen Peter Schmeitz, die namens het ministerie van EZK het voortouw neemt in de de IBP-opgave ‘Samen aan de slag voor het klimaat’, hoe corona zijn beleidsterrein heeft beïnvloed.
In 1 minuut
|
Praat er nog wel iemand over bijvoorbeeld aardgasvrije wijken als er - economische - onzekerheden over zo ongeveer alles zijn? Als sommige bedrijven vooral bezig zijn met overleven en veel mensen zorgen hebben over behoud van werk en inkomen? Het antwoord op die vragen is ja én nee, zegt Schmeitz, programmaleider Energie en samenleving bij EZK.
Nu hoor je zelfs de minister zeggen dat we ons er juist uit moeten investéren. En hoe kan dat beter dan duurzaam?
‘Uiteraard zijn die reële zorgen er, maar tegelijkertijd zie je juist de discussie dat we groener uit deze crisis willen komen. Dus: laten we niet dezelfde benadering volgen als in de vorige crisis, toen overal op werd bezuinigd. Nu hoor je zelfs de minister van financiën zeggen dat we ons er deze keer juist uit moeten investéren. En hoe kun je dat beter doen dan duurzaam? We hebben in Nederland nog geld, dus we kúnnen dat ook op een groene manier doen.’
‘Er liggen ook plannen van het bedrijfsleven. Daar zegt men: laten we nu inzetten op het opvangen van CO2 in lege gasvelden, en op waterstof als nieuwe energiebron. Dan kunnen we na deze crisis sneller omschakelen. De Kamer heeft betrokken partijen gevraagd of ze vertraging in de energietransitie verwachten, onder meer de Rabobank. Die verwacht enige vertraging omdat er bijvoorbeeld minder materialen worden aangeleverd, maar er zijn niet mínder projecten. Er wordt opgeschort, maar niet geschrapt.’
Regeringen grijpen een beetje de macht, nu de publieke sector het even voor het zeggen heeft
‘Je ziet ook in het kabinet al best veel consensus over duurzame wegen uit deze crisis. En het kabinet wacht niet met maatregelen die nu al kunnen. De aanleg van windparken op zee zou nu bijvoorbeeld subsidieloos moeten gaan. Maar omdat de elektriciteitsprijs momenteel zelfs af en toe negatief is, rijst de vraag of daar nog wel in zal worden geïnvesteerd. Daarom willen we de wet aanpassen, zodat de duur van een concessie van dertig naar veertig jaar gaat. Daardoor blijft het voor marktpartijen aantrekkelijk om er geld in te steken.’
‘De crisis zou zelfs een versnellende werking kunnen hebben. Zie de discussie over steun aan KLM. Naar goed Nederlands gebruik wordt het een compromis, maar dat bedrijf krijgt nu toch wel groene eisen opgelegd in ruil voor hulp. Regeringen grijpen een beetje de macht, nu de publieke sector het even voor het zeggen heeft. Ze stellen geld beschikbaar voor steun, maar vaak onder voorwaarden met een groen karakter.’
Wat is juist nu bijvoorbeeld een slimme investering, die ook goed is voor de werkgelegenheid? Het verduurzamen van woningen
‘Voorspellen is lastig, maar ik verwacht dat het Klimaatakkoord overeind blijft. Wat is juist nu bijvoorbeeld een slimme investering, die ook goed is voor de werkgelegenheid? Het verduurzamen van woningen. De crisis drukt de prijzen en de rente is nog erg laag, dus mensen kunnen juist nu prima investeren in verduurzaming van hun huis. Ik schat dat een volgend kabinet juist met zulke trajecten komt. De coronacrisis zal voor het Klimaatakkoord uiteindelijk een kleine rimpeling zijn in de agenda voor een lange termijn.’
‘We blijven mede-overheden uiteraard ook ondersteunen in hun samenwerking op klimaatgebied. Onlangs hadden we digitaal een interbestuurlijke call, met de minister en zo’n vijftig decentrale bestuurders. Daar werd plenair gepraat, maar ook in breakout rooms. Dat ging erg goed. Je zag echt een consensus: we zitten hier samen in en gaan er ook samen mee door. Het is belangrijk om contact te houden met elkaar, al is het minder intiem dan in een fysieke meeting. Het houdt de boel bij elkaar en het tempo blijft erin. Dat helpt echt.’
Noem het maar peer reviews: wat zie ik bij jou en kan ik daar iets van leren?
‘Hetzelfde geldt voor de participatie van burgers. We hebben de RES’en vier maanden extra tijd gegeven, want het bestuurlijke en maatschappelijke proces moet wél de ruimte houden. Decentrale overheden en bewoners moeten straks niet kunnen zeggen dat wij gewoon zijn doorgedenderd, en dat we het dus net zo goed vanuit Den Haag hadden kunnen regelen. Gelukkig zien we dat er inmiddels allerlei digitale tools en methodieken ontstaan om die participatie goed te blijven doen.’
‘De concept-RES zou deze maand worden aangeleverd bij het Nationaal Programma RES, en dat wordt nu oktober. We zeggen wel: lever nu aan wat je al hebt, hoe onaf ook, zodat de regio’s het onderlinge gesprek kunnen aangaan. Noem het maar peer reviews: wat zie ik bij jou en kan ik daar iets van leren? De crisis heeft dus eigenlijk ook een onverwacht voordeel. Je bouwt wat meer informele ruimte in, je haalt de politiek-bestuurlijke druk er iets af en je kunt daarna bijna in hetzelfde tempo door.’