'Slimme' gemeenten helpen elkaar met invoeren nieuwe technieken
Data verzamelen wordt steeds gemakkelijker en goedkoper. Binnen alle lagen van de overheid wordt dan ook gewerkt aan slimme, data-gedreven services en interventies, die bijdragen aan de vorming van een ‘smart society’. De gemeente Eindhoven is hierin één van de koplopers. De ervaringen in deze stad zijn bij elkaar gebracht in een voor iedereen te downloaden Smart City StarterKit.
‘Met de Smart City StarterKit krijgen steden de mogelijkheid om data te verzamelen en zo hun eigen toepassingen te ontwikkelen’, zegt Albert Seubers, Director Global Strategy IT in Cities van Atos, verantwoordelijk voor het technische gedeelte van de StarterKit.
Handvatten
De Smart City StarterKit bevat zowel de Eindhovense software met installatiehandleiding als handvatten voor beleid en spelregels. Denk aan beleidsinstrumenten als de Principes Digitale Stad, die Eindhoven samen met Amsterdam ontwikkelde, en een Smart Society Charter, waarin de uitgangspunten zijn gevat voor architectuur en toepassing van Internet of Things (IoT – apparaten die met elkaar- en het internet verbonden zijn en data kunnen verzamelen en uitwisselen).
Het totaal is een set van basisafspraken die gemeenten en andere overheden op weg kunnen helpen met de overgang naar een zogeheten smart society. Andere partijen kunnen met de Starterkit in kortere tijd, en bovendien tegen lagere kosten, andere toepassingen ontwikkelen.
Spannende koers
Atos heeft ook meegedacht over de manier waarop je omgaat met data in de openbare ruimte. Seubers: ‘Die software is het spannendste niet. De manier waarop we het inrichten en de keuzes die daarin zijn gemaakt bepalen de koers. Een belangrijke vraag is bijvoorbeeld: zijn alle data uit de openbare ruimte ook open data?’
Een simpel voorbeeld: het antwoord op de vraag of een parkeerplaats bezet is, is ‘open data’. Maar door wie die parkeerplek wordt bezet weer niet. Seubers: ‘En dan zijn er natuurlijk tal van combinaties te maken van niet-open data en diensten in de stad. Als je daar allemaal duidelijke afspraken over hebt, die recht doen aan ieders belangen, dan bevordert dat innovatie.’
Sensoren
Voorbeelden uit Eindhoven van dergelijke toepassingen zijn er genoeg, onder andere uit het Living Lab Stratumseind. In de uitgaansstraat Stratumseind is de afgelopen jaren volop geïnvesteerd in het ontwikkelen van smart city-toepassingen. Zo maken sensoren het mogelijk met minder mensen betere handhaving te realiseren. Er is software in gebruik die in staat is beginnende gewelddadige conflicten tussen stappers te identificeren met behulp van geluids- en videoanalyse. Met als gevolg dat de politie kan interveniëren vóór het uit de hand loopt.
Slimme technologie zorgt dat politie in het uitgaansleven kan ingrijpen vóór het uit de hand loopt
Videocamera’s waarmee mensen geteld kunnen worden geven aan of- en waar het (te) druk wordt. Met behulp van openbare verlichting wordt bovendien de stemming op straat beïnvloed. De software die hiervoor is gemaakt, is in 2017 overgezet op Fiware: een open source standaard, die is ontwikkeld in opdracht van de Europese Commissie.
Flessenpost
De distributie van de Starterkit vindt plaats via een soort flessenpost op zee-model: er wordt niet bijgehouden wie het gratis pakket downloadt. Het verzoek is dat gebruikers die elementen van de Starterkit doorontwikkelen of er nieuwe aan toevoegen die vervolgens weer delen met alle geïnteresseerden.
Seubers er trots op dat een Nederlandse stad dit voor elkaar krijgt. ‘Er wordt nog wel eens gedacht dat Nederland achterloopt op dit gebied, maar dat zie ik anders. De principiële besluiten rondom data en infrastructuur, zoals die in Eindhoven zijn genomen, dáár draait het om. En ook op technisch gebied doen we het prima. Ik was laatst in Las Vegas, waar zelfrijdende minibusjes die in Nederland al vier jaar rondrijden als innovatie werden gepresenteerd. We doen gewoon veel slimme dingen op smart city-gebied en ik zou er wel voor willen pleiten dat we hier een exportstrategie op ontwikkelen.’
Laagdrempelig delen met andere overheden
De ontwikkelingen in Eindhoven op Smart Society-gebied zijn mede mogelijk gemaakt met financiële steun van de Europese Unie. ‘Mede daarom is voor ons van meet af aan duidelijk geweest dat er op basis van open source ontwikkeld moet worden,’ zegt Mieke van Schaik, Strategisch Informatie-adviseur CIO-office van de gemeente Eindhoven. ‘We willen het terug kunnen geven.’
Digitalisering van de openbare ruimte brengt volop kansen, vindt Van Schaik, maar het is nog niet zo simpel om die op effectieve- en voor de burger veilige manier te verzilveren. ‘Sensoren plaatsen en data verzamelen is het gemakkelijke deel. Het maken van goede spelregels is een stuk moeilijker.’
‘Bij het ontstaan van de digitale openbare ruimte waren er eigenlijk geen regels’, beaamt Olha Bondarenko, strategisch adviseur Digitalisering en Innovatie in Eindhoven. Zij is medeverantwoordelijk voor het opstellen van de Principes voor de digitale stad, die deel uitmaken van de starterkit. ‘Iedereen kan een sensor plaatsen. Maar dat maakt het ook moeilijk tot onmogelijk om erop toe te zien wat er met die data gebeurt. De Principes Digitale Stad helpen daarbij om richting te geven.’
'Sensoren plaatsen en data verzamelen is eenvoudig. Goede spelregels opstellen is een stuk moeilijker'
Spelregels en duidelijkheid
De Principes bieden duidelijkheid aan burgers en ondernemers, legt Bondarenko uit, en dat is waardevol voor iedereen. Organisaties die subsidie vragen of ondernemers die zaken willen doen in de digitale openbare ruimte weten precies waar ze zich aan te houden hebben. En ook burgers weten waar ze aan toe zijn als ze zich bewegen in de openbare ruimte.
Van Schaik: ‘We hebben vele jaren werk gestoken in het opstellen van spelregels. We hebben veel geleerd. Dat willen we graag op een laagdrempelige manier delen met andere gemeentes en overheden.’ De belangstelling daarvoor is groot, aldus Van Schaik. Gemeentes, provincies, ministeries en Europese steden melden zich met regelmaat om zich te laten informeren.
Onderdelen uit de starterkit verspreiden zich inmiddels verder. Van Schaik: ‘We werken nu met twintig andere steden samen om met open data de eerste stappen te zetten naar de vorming van de Europese Digital Single Market (de vorming van één digitale markt zonder grenzen red.).’
Aan de inhoud van de starterkit is onder meer meegewerkt door het Dutch Institute for Technology Safety & Security, de gemeente Eindhoven, ict-leverancier Atos, het kantoor van de Landsadvocaat Pels Rijcken en VentureSprings. De ontwikkeling is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van de Metropoolregio Eindhoven.