Wordt het niet eens tijd voor… De Bijzondere Overheid?
Het komt regelmatig voor dat online journalistiek platform De Correspondent in artikelen radicale, vooruitstrevende ideeën promoot om de maatschappij te verbeteren. Zo ook het idee voor een Bijzondere Overheid. ‘Het kan radicaal klinken, maar het valt mee.’
De kwetsbaarste groepen van de samenleving hebben volgens De Correspondent behoefte aan ‘bijzondere behandeling van een Bijzondere Overheid’, zo opent het stuk van Tim ’S Jongers en Albert Jan Kruiter. Juist de kwetsbaarste groepen komen volgens hen vast te zitten in het moeras van ondoorgrondelijke regels.
Maar anders dan het hele systeem op zijn kop te zetten, stellen ’S Jongers en Kruiter voor om een speciale overheidsorganisatie op te richten: de Bijzondere Overheid, met als doel de meest kwetsbare mensen persoonlijk te begeleiden en hulp op maat te bieden: ‘Jawel, het ongelijk behandelen van mensen naarmate ze verschillen, mét aanziens des persoons.’
De twee wijzen erop dat juist kwetsbare groepen in het dagelijks leven regelmatig al te maken hebben met de overheid en dat een foutje snel gemaakt is – bijvoorbeeld bij het aanvragen van een toeslag. Maar: ‘Het woord “foutje” kent het systeem helaas niet (aan de kant van de burger tenminste, andersom is dat anders). Fout is fraude, en dus boete.’ Zeker voor mensen die met verschillende problemen in hun leven kampen, kunnen die kleine boetes leiden tot ‘langdurige afbetalingen en chronische stress’.
De Bijzondere Overheid zou dit kwalijke patroon volgens ’S Jongers en Kruiter doorbreken. ‘Dat kan radicaal klinken, maar het valt mee. We hebben toch ook speciaal onderwijs, beschutte werkplekken en beschermde woonvormen? Dat is simpelweg omdat het net bij de verzorgingsstaat hoort om mensen die niet passen in reguliere trajecten te ondersteunen, zodat ze op een volwaardige manier aan de samenleving kunnen deelnemen.’
Regelmatig klinkt nog: ‘kan niet, mag niet, hoort niet’
Ziekmakende zorgverzekeraar
Beide schrijvers van het stuk, Tim ’S Jongers (directeur van de Wiardi Beckmann Stichting) en Albert Jan Kruiter (actie-onderzoeker is bij het Instituut voor Publieke Waarden), kwamen eerder al aan bod op Overheid van Nu. Tijdens de Dag van het Bestuur, afgelopen 20 maart, reflecteerde Kruiter op wat een effectieve overheid is. Daarin zou volgens hem centraal moeten staan dat de overheid niet op efficiëntie maar op publieke waarden stuurt.
Ook hamerde Kruiter erop dat als er iets in het beleid in de weg zit, vaak financieringsstromen de boosdoener zijn, en niet de wetgeving. ‘Als we andere financiële structuren en modellen inrichten, maken we samenwerking mogelijk.’ Die uitspraak zette hij kracht bij met een voorbeeld uit de GGD-zorg. De manier waarop de zorgverzekering geld int, maakt mensen ziek, constateerde Kruiter – terwijl de zorgverzekeraar juist een zorgplicht heeft.
Kruiters antwoord op deze situatie was om samen met zorgverzekeraar CZ voor 150 huishoudens in Den Haag de schulden af te betalen. Dat kostte een half miljoen. Terwijl, de geïndiceerde GGZ-zorg voor deze gezinnen lag op drie miljoen euro. De interventie van Kruiter en CZ leverde dus een besparing op van 2,5 miljoen euro.
Overigens kwam dit innovatieve financiële model er niet zonder slag of stoot doorheen. Na afloop zei CZ dat zij eigenlijk het werk van de gemeente hadden gedaan (omdat een groot deel van het bespaarde geld jeugdwet- en Wmo-zorg was), terwijl de gemeente stelde dat CZ ervan profiteerde dat de gemeente schulden kwijtschold. Tot zijn teleurstelling loopt Kruiter in zijn werk wel vaker tegen dit soort lastige situaties aan: regelmatig klinkt het ‘kan niet, mag niet, hoort niet’.
Lees hier het hele stuk over de Bijzondere Overheid op De Correspondent en hier het verslag van Kruiters voordracht op de Dag van het Bestuur. Het interview met Tim ’S Jongers op Overheid van Nu verschijnt vrijdag 21 juli.