Deze burgemeester zet Groningse aardbevingsslachtoffers op het toneel
Cora-Yfke Sikkema is burgemeester van de Oost-Groningse gemeente Oldambt én speelt de hoofdrol in het toneelstuk ‘Gidsland’. Daarin speelt ze een radeloze vrouw die thuis zit met haar dochter in een huis vol scheve muren. Met Sikkema spreken we over haar acteerpassie, de pijn van Groningen en perspectief bieden in een gebied vol scheuren. ‘Er is zoveel niet zichtbaar verdriet.’
Gidsland wordt gespeeld in een oude boerderij in het dorp Ten Boer, de plek waar we eerder een ‘Toukomst’ project bezochten. Het is een intieme omgeving waarin je als publiek telkens naar verschillen ruimtes wordt begeleid. Ruimtes waar je de scheuren zelf nog ziet zitten. Ruimtes waar je het ‘oer-Groningse’ kan ruiken, kan voelen. En waar de stemmen van de acteurs extra hard binnenkomen. Stemmen die zelfs bij buitenstaanders indruk maken. Met name de stem van Jantien, gespeeld door Cora-Yfke Sikkema. ‘Mijn dochter heeft de bevingen namen gegeven, zoals ze dat in Amerika doen met tornado’s’, klinkt het wanhopig op z’n Gronings uit een kleine kamer in Ten Boer.
Fragment toneelstuk ‘Gidsland’
Goed zo. Nee. Nee, dat vind ik geen goed idee. Nee, dat zal ik je vertellen: mijn dochter die heeft die bevingen namen gegeven, zoals ze dat in Amerika doen met tornado’s.
Mag toch niks zeggen?
Hup!
Rindert, Loek, Elko, Adser, Marten, Siem, Fonne, Bonne en IJsbrandt.
En weet je wie dat zijn? Collega's van jou! En allemaal staken ze hun neus in dezelfde scheur. Steeds een beetje dieper. En dan reden ze weer weg in hun dikke auto's. Dus nee, ik zit niet weer te wachten op nog weer een nieuw onderzoek, maar ik wil een schadevergoeding! Nou, dan verbind u me maar door aan degene die daar wel over gaat.
Scheve muren
Sikkema, geboren in Delfzijl, richtte na haar studententijd met een groep vrienden de amateurtoneelgroep Depot Z op. Ze spelen hun voorstellingen op locatie. Gidsland stamt al uit 2017 en gaat over de aardbevingsproblematiek en het asielbeleid. Thema’s die met de jaren alleen maar actueler zijn geworden.
Terug naar de kamer in Ten Boer, waar Sikkema personage Jantien speelt alsof ze zelf aardbevingsschade heeft. Sikkema, sinds 2019 burgemeester van gemeente Oldambt: ‘De eerste keer dat ik als burgemeester met een aardbevingsslachtoffer sprak, gebeurde er iets geks. Ik dacht, ik hoor precies mijn tekst. Mijn rol heeft een gelaagdheid gekregen door de gesprekken met aardbevingsslachtoffers in mijn gemeente.
‘Het leed dat me daar het meest raakte, is het stille verdriet van de man.’
Zo sprak ik met mijn wethouder een man in een kamer vol scheve muren, waardoor je een soort dronken gevoel kreeg. Hij waardeerde het dat we langskwamen, maar vond het tegelijkertijd niet fijn. Door ons moest hij het weer oprakelen, terwijl hij zich erbij had neergelegd dat hij niet geholpen zou worden. Hij zei, mijn huis gaat instorten, ik heb een camper, dan ga ik daarin wonen.’
Dat begroot mie zo
‘Het leed dat me daar het meest raakte, is het stille verdriet van de man. ‘Dat begroot mie dan zo’, daar weet ik ook geen Nederlands voor. De man viel overal net buiten. Hij woonde net aan de verkeerde kant van de gemeente, wat officieel niet onder het schade- of versterkingsgebied valt.’
Sikkema beschrijft de machteloosheid van een man, die haar bij de strot grijpt. Machteloosheid die ook klinkt in de woorden van Jantien en het publiek bij de strot grijpt. ‘Er is veel verdriet niet zichtbaar. Sommige worden boos, sommigen worden depressief. Ik vroeg aan de vrouw van een depressieve man, hoe is het met jou dan? Tranen stroomden over haar wangen, en bleven stromen. Mensen lopen zo op eieren en zitten in de stress, dat is heel heftig.’
Hangjongeren wegjagen met Bach-muziek
Het aardbevingsdossier is niet de enige zorg van de burgemeester en de inwoners van de gemeente Oldambt. ‘Oost-Groningen is gebied dat rood kleurt als het gaat om energiearmoede, laagopgeleiden, ondermijning en toekomstperspectief.’ Of zoals we zelf opvangen van jongeren in de trein naar Winschoten over datzelfde Winschoten en Midwolda – ‘daar wil je niet dood gevonden worden’ en ‘daar kan je nog dinosauriërs aantreffen’.
‘Je bent bijna gek als je vakken gaat vullen terwijl je ook in de drugshandel kan zitten.’
Een lach ontglipt het gezicht van Sikkema, om op serieuze toon te vervolgen. ‘Onderzoeker Edward van der Torre schreef onlangs een recent rapport over ondermijning in Groningen. Hij gaf aan dat hij Rotterdam gewend is, maar dat het bij ons in de provincie heftiger is. Er is een grote voedingsbodem voor criminele activiteiten door de lage sociaaleconomische achtergrond en de afwezige overheid in de zin van nauwelijks politie en toezichthouders. Je bent bijna gek als je vakken gaat vullen terwijl je ook in de drugshandel kan zitten.’ Illustratief voor de situatie is dat hangjongeren in de McDonald’s van Winschoten tegenwoordig worden weggejaagd met Bach-muziek.
Sikkema is zich bewust van de enorme uitdagingen in haar gemeente. Toch klinkt ze hoopvol en strijdbaar. ‘Het is niet alleen maar kommer en kwel. Bij mijn begin als burgemeester in 2019 was de samenwerking met andere gemeenten nogal moeizaam. Nu weten we elkaar steeds beter te vinden. Het Nationaal Programma Groningen, de regiodeal en de aanpak voor ondermijning helpen daarbij. Je verenigt je rondom bepaalde thema’s en projecten, en denkt samen na over wat goed is voor de regio in plaats van alleen voor je eigen gemeente.’
‘We moeten een generatielang investeren in deze regio om de boel op te krikken.’
Perspectief bieden
‘We zijn ook echt met mooie projecten bezig’, vervolgt Sikkema enthousiast. ‘Deze kunnen we mede financieren met geld uit het Nationaal Programma Groningen. Kijk bijvoorbeeld naar de ‘Tijd voor Toekomst’, een concept waarbij leerlingen langer op school blijven en daar kunnen deelnemen aan kookworkshops, weerbaarheidstrainingen, extra sport- en beweeglessen, natuurscheikundige proefjes en toneel. Dat is een project waar ik echt blij van word en ik geloof echt in deze aanpak die broodnodig is. Net als OKO, Opgroeien in een Kansrijke Omgeving. Een aanpak vanuit het IJslands model met extra aandacht voor het welbevinden van jongeren en drugsgebruik tegengaat.’
Volgens Sikkema is er veel te weinig geïnvesteerd in de toekomst van Groningen. ‘Nu kunnen we weer perspectief bieden. Daarvoor hebben we elkaar als Groningse gemeenten keihard nodig, en daarvoor hebben we het rijk keihard nodig. Niet alleen met zakken geld vanuit het NPG en de ereschuld. Ook vanuit de rijksaanpak voor grensgebieden, ook vanuit de regiodeal Oost-Groningen.
Generatielang investeren
We moeten een generatielang investeren in deze regio om de boel op te krikken. Daar kunnen we nu in deze situatie met nieuwe geldstromen gebruik van maken. Je moet alleen oppassen dat dit soort programma’s na vier jaar weer moeten stoppen omdat dan bijvoorbeeld de regiodeal afloopt of het potje vanuit het NPG op is. Daarom is die termijn van 30 jaar die is gekoppeld aan de ereschuld zo belangrijk. We zijn niet bezig om wipkippen in speeltuinen te realiseren, maar om structurele injecties te doen in de leefbaarheid van dit gebied die we over vijftig jaar nog kunnen terugzien.’
De vrouw die als Jantien een machteloze schreeuw uitslaat, spreekt nu op vastberaden toon. Een toon die verbeeldingskracht laat zien. De verbeeldingskracht van de acteur, maar zeker de verbeeldingskracht van een burgemeester. Een verbeeldingskracht die Groningen vooruit gaat helpen.
