Midden-Brabant: ‘Ook de overheid hier, heeft lef ’

Een belangrijke speler in het netwerk van de regio Midden-Brabant is Midpoint Brabant. Het is dé schakel tussen ondernemingen, onderwijs- en kennisinstellingen, overheden en maatschappelijke organisaties. Algemeen directeur Bas Kapitein: ‘In ons DNA zit dat je ook weleens - onparlementair gezegd - op je bek mag gaan.’

‘Lekker samenwerken’ - het zit als vanzelf in de genen van Midden-Brabant, de regio die onlangs een nieuwe Regio Deal in de wacht sleepte, nu zonder West-Brabant. Van oudsher speelt hier de maakindustrie een belangrijke rol - vroeger leer en textiel, en nog vroeger sigaren. Dankzij de Efteling heeft ‘leisure’ hier een internationale uitstraling en is logistiek een belangrijke driver. Maar de laatste jaren spelen ook data, ICT en slimme innovaties ‘met een menselijk gezicht’ een cruciale rol.

Bas Kaptein
Beeld: ©Midpoint Brabant
Bas Kapitein, algemeen directeur Midpoint Brabant: 'Wij laten al zestien jaar zien dat uit het samenspel tussen ondernemers, onderwijs, overheid en maatschappelijke partners, de beste oplossingen voor complexe vraagstukken voortkomen.’

Kun je de regio Midden-Brabant in een paar woorden kenschetsen? Welke ankerpunten maken Midden-Brabant uniek? 

Bas Kapitein: ‘Het eerste wat in mij opkomt is ‘samenspel’. Dat is echt een wezenskenmerk van Midden-Brabant. En dan het liefst in een – vergeef me het jargon - multi helix samenwerking. Waarbij behalve overheid, markt en kennisinstellingen, ook nadrukkelijk maatschappelijke partners aangehaakt zijn.’ 

Samenwerken moet ook wel, betoogt Kapitein. Vooropgesteld: ‘Het gaat in Midden-Brabant goed.’ Maar er ligt ook een aantal stevige uitdagingen. Uitdagingen, die prima in twee begrippen te vangen zijn: gezondheid en duurzaamheid. Twee belangrijke indicatoren voor Brede Welvaart. ‘Onze regio scoort vooralsnog benedengemiddeld in de Brede Welvaartsmonitor. We scoren slechter op het aantal gezonde levensjaren van inwoners In de regio. Best een stevige indicator!’ 

Als het om duurzaamheid gaat, scoort de regio benedengemiddeld op ‘emissies’ en ‘biodiversiteit’. 

Booktokfest in de LocHal Bibliotheek in Tilburg
Beeld: ©John van Hamond
Booktokfest in de LocHal Bibliotheek in innovatiedistrict Spoorzone, Tilburg (november 2022)

‘Technologische innovaties toepasbaar én acceptabel maken, dat kan niet zonder inzicht in menselijk gedrag - dat is de winnende combinatie’

Je stelde net voorop dat het in Midden-Brabant goed gaat. Wat zie je dan? 

Kapitein stelt vast dat Midden-Brabant een relatief jonge én talentvolle regio is. Hij wijst op Tilburg University. Op de twee hogescholen, Avans en Fontys. En een flink aantal uitstekende MBO- en vakopleidingen. De regio telt ruwweg 50.000 studenten: ‘Daar zit meteen een van de grootste onderscheidende factoren van onze regio, want deze kennis is vooral geconcentreerd rond alfa en gammawetenschap en dito onderwijs.’ 

Er is bovendien steeds meer aandacht voor data en technologie: ‘Denk aan de Jheronimus Academy Data Science (JADS), een samenwerking van de provincie Brabant, de stad Den Bosch, Tilburg University en de TU/e (Eindhoven).’

Een winnende combinatie, aldus Kapitein: ‘Technologische innovaties toepasbaar én acceptabel maken, dan kan dat niet zonder inzicht in menselijk gedrag, in wat er breed in de samenleving speelt en nodig is.’ Precies dat is wat Midden-Brabant toevoegt. 

Sigarenfabriek 'Victor Hugo' in Cuijk
Sigarenfabriek ' Victor Hugo' in Cuijk. Cuijk en Sint Agatha, 1930

Dan: het bedrijfsleven, de tweede logische partner in een multi helix samenwerking: hoe staat het daarmee? 

Midden-Brabant is een ondernemende regio. Groot geworden door grote MKB-familiebedrijven. De kurk waar de regionale economie op drijft. Met een opvallend voordeel: ‘Dat zorgt ook dat we redelijk conjunctuuronafhankelijk zijn. We zijn niet afhankelijk van één sector of van twee, drie grote spelers.’ 

Van oudsher is de logistieke sector belangrijk voor de regio: ‘We zijn niet voor niets vier keer op rij uitgeroepen tot ‘logistieke hotspot nummer 1 van Nederland’. Dat geldt evenzeer voor de maakindustrie, nog altijd de tweede-grootste sector qua werkgelegenheid. En uiteraard is de vrijetijdseconomie een factor van betekenis. 

Spoorzone Tilburg
Beeld: ©Omroep Tilburg
Spoorpark Tilburg met op de voorgrond kunstwerk De Rits.

En de overheden: wat dragen zij bij? 

Kapitein ziet vooral vooruitstrevende partners. Niet alleen als het om interbestuurlijk samenwerken gaat: overheden en gemeenten werken in Midden-Brabant uitstekend samen. Bijvoorbeeld in de Regio Hart van Brabant-gemeenten. ‘De samenwerkende gemeenten hebben al prachtige trajecten ontwikkeld. Zo zijn we de enige regio met een Regionale Energie- en Klimaat Strategie (REKS in plaats van alleen RES). En staan we bekend om de goed lopende gezamenlijke arbeidsmarktprogramma’s.’

Maar belangrijker wellicht: er is in Midden-Brabant ook altijd oog en ruimte voor experimenten. ‘Er is hier een zekere mate van durf en lef, ook bij overheden. Het zit blijkbaar in ons DNA, dat het ook wel eens mag mislukken. Dat je ook wel eens op je bek mag gaan, om het maar eens onparlementair te zeggen.’ 

Hoe werken markt, overheid en kennisinstelling dan samen? 

‘Als ik mag beginnen met een voorbeeld van succesvolle samenwerking, springt natuurlijk het innovatiedistrict Spoorzone Tilburg in het oog.’ Een broedplaats, die dat woord eigenlijk alweer ontgroeid is. Waar maatschappelijke, kennis- en marktfuncties elkaar vinden en versterken. Met de LocHal als één van de parels en een groeiend aantal startups die zich specifiek richten op maatschappelijke impact.

En MindLabs: daar werken werken organisaties als Tilburg University, Fontys, Onderwijsgroep Tilburg/ROC Tilburg en DPG Media nauw samen. ‘Dat zijn recente ontwikkelingen die ons écht trots maken.’ Waarbij Kapitein aangeeft dat vooral de aandacht voor valorisatie van kennis met maatschappelijke impact hoog in het vaandel staat. 

‘Binnen de elf gemeentelijke colleges kent iedereen elkaar bij de voornaam’

Waarom gaat samenwerken eigenlijk ‘haast vanzelf?’ En waar is nog ruimte voor verbetering?  

De geografie helpt mee, zo legt Kapitein uit. Midden-Brabant is een compacte en overzichtelijke regio: ‘In tien, vijftien minuten rijd je van de ene naar willekeurig elke andere gemeente. Dat draagt eraan bij dat we elkaar goed kennen. We hebben altijd erg geïnvesteerd op de onderlinge relaties.’ Ook in relationele zin zijn de afstanden klein, zegt Kapitein. ‘Het daily urban system is hecht en overzichtelijk. 

Kijk je wat bestuurskundiger, dan durft Kapitein de stelling wel aan dat Midden-Brabant precies die schaal heeft, die samenwerken gemakkelijk maakt. ‘Voor Nederland is een regio met een half miljoen inwoners een écht herkenbare en werkbare schaal. Ook het feit dat er hier elf samenwerkende gemeentes zijn, helpt mee: van de colleges kent men elkaar gewoon bij de voornaam.’ 

En Midpoint Brabant draagt daaraan bij: ‘Wij laten al zestien jaar zien dat uit het samenspel tussen ondernemers, onderwijs, overheid en maatschappelijke partners de beste oplossingen voor complexe vraagstukken voortkomen.’

‘Hier adem ik vrij.’ Dixit Koning Willem II

Een laatste ingrediënt in de ogen van Kapitein: ‘Strategie en tactiek gaan hand in hand.’ Het is belangrijk om een ontwikkelstrategie te hebben met breed draagvlak en een duidelijke stip op de horizon en daaraan gedurende langere tijd bestuurlijk vasthouden. Tegelijkertijd moet je een concrete actie- en investeringsagenda hebben, met daaraan gekoppeld uitvoeringskracht. Een hechte meer partijensamenwerking met daaraan verbonden een compacte en slagvaardige organisatie met mandaat en continuïteit. 

Maar, zo legt Kapitein uit: ‘Lang niet alles lukt. Maar dat hoort onlosmakelijk bij experimenteren.’ Als je naar eer en geweten handelt, dan mag er heel veel. Dan mag iets mislukken. Dat levert ook echt fraaie successen op. De regio is eraan gewend om elkaar op te zoeken, elkaar iets te gunnen en samen iets op te bouwen. Dat zit in het DNA. Niet voor niets zei Koning Willem II: ‘Hier adem ik vrij.’ 

Koning Willem II
Willem II was zich op z'n gemak in Midden-Brabant.

Wat kan er dan beter? 

‘We moeten zorgen dat de maatschappelijke partners volwaardig onderdeel zijn én blijven van de multi helix samenwerking. Daar zetten we nu vol op in. We beginnen bij wat de samenleving nodig heeft. En let op: dat in beeld krijgen, is al moeilijk genoeg. Maar zodra die noden helder in beeld zijn, dan verbinden we markt, kennis en technologie.’  

Dat volwaardig samenwerken ligt nu ook in governance vast: iedere partner (markt, kennis, overheid én maatschappelijke partner) heeft volwaardig stemrecht. ‘We gaan nog een vijfde categorie aan ons bestuur toevoegen: een ‘open’ categorie met partners uit cultuur, sport en wetenschap. Die misschien niet langdurig betrokken willen of hoeven zijn, maar wel als andersdenkers ons beleid en handelen van nieuwe perspectieven kunnen voorzien.’

‘Dankzij de heldere positionering van mensgericht ondernemen en innoveren heeft Midden-Brabant een nieuwe Regio Deal binnengehaald’

Wat is nu jullie kernverhaal?

‘Ons kernverhaal heeft als belofte: mensgericht ondernemen, innoveren en experimenteren. Hiermee laten we de kracht van de regio zien en voelen. Niet de technologie staat centraal, maar de behoeften van de mens en samenleving. Deze propositie heeft al meteen vruchten afgeworpen met de onlangs toegekende Regio Deal van 12,5 miljoen euro. Alle ingediende projecten draaien om dezelfde centrale gedachte. De vorige Regio Deal betrof 10 miljoen euro voor Midden- en West-Brabant.’ 

'Onze regio is hecht, maar niet naar binnen gekeerd - onze vensters gaan steeds meer open’

Vat het eens samen? Wat maakt Midden-Brabant nu uniek? 

‘Ons kennispotentieel in de alfa- en gammahoek (rond gedrag van mensen), gevoed door een steeds steviger positie in het gebruik van data. En op weg geholpen door een goed samenwerkende set van overheden, die bovendien ruimte durven laten om te experimenteren, dat is misschien wel onze succesformule.’  

Je ziet Kapitein nog eens nadenken: ‘Onze regio is hecht. Maar we snappen ook steeds beter dat er systemen zijn, die zich helemaal niet aan onze regiogrenzen houden. Dat we logisch onderdeel zijn van de rivierdelta die Nederland is. Ik wil maar zeggen: als je in Tilburg begint te lopen, dan sta je binnen 20 minuten in België. Logistiek zijn we ‘gewoon’ een echt internationaal knooppunt. Zo gaan we ons ook steeds meer gedragen. Onze vensters gaan steeds verder open.’