Toukomst in Grunn: burgerparticipatie in optima forma
Stel, je kan als inwoner van de provincie Groningen ideeën indienen om Groningen leefbaarder te maken. Ideeën waar maar liefst 100 miljoen euro voor beschikbaar is. En stel, die ideeën worden ook nog eens beoordeeld én uitgevoerd door medeburgers uit je provincie. Dat is Toukomst, een uniek project van burgerparticipatie in Groningen.
| In 1 minuut • Toukomst is onderdeel van het Nationaal Programma Groningen (NPG). • Het Nationaal Programma Groningen is een samenwerkingsverband van Rijk, provincie en gemeenten. Het programma is gestart in 2019 en duurt tot 2030. • Voor het NPG heeft het Rijk een startkapitaal van 1,15 miljard euro beschikbaar gesteld, waarvan 100 miljoen is gereserveerd voor Toukomst. • Via Toukomst kunnen burgers zelf bepalen wat er moet gebeuren om de leefbaarheid van Groningen te verbeteren. Dit heeft geleid tot 900 ingestuurde ideeën, die na een bundeling 30.000 keer zijn beoordeeld door ruim 6000 burgers. • Een ‘Toukomstpanel’ van onafhankelijke burgers heeft vervolgens een go of no go gegeven voor de projecten. Dit is verwerkt in een advies richting het bestuur van Nationaal Programma Groningen. • Nooit eerder zijn inwoners zo massaal en rechtstreeks betrokken bij een project van deze omvang. • Onderzoekers van de RUG hebben de startfase van Toukomst en de werking van het panel geëvalueerd. Zij komen met een aantal aanbevelingen voor de inrichting van toekomstige burgerpanels. |
Van Ede Staal naar Toukomst
‘t Het nog nooit, nog nooit, zo donker west, of ’t wer altied wel weer licht. Een hoopvolle boodschap van de Groninger zanger en dichter Ede Staal. Een boodschap waar Groningers zich aan vast houden. Maar hoe wordt het weer licht in Groningen? Hoe overstemt de toekomst het verleden? Hoe bouw je samen aan een toekomst als je partner meerdere keren is vreemdgegaan?
Het Nationaal Programma Groningen (NPG) is een eerste aanzet. Een aanzet om de leefbaarheid van Groningen te herstellen en te verbeteren na de gaswinningsproblematiek. Meer dan één miljard is vanuit het Rijk aan Groningen ter beschikking gesteld. Het NPG gaat niet om het afhandelen van de aardbevingsschade, maar richt zich op het versterken van de leefomgeving, de economie, opleidingen, banen en de natuur en het klimaat. Het programma startte in 2019 en loopt tot 2030.
Van de 1,15 miljard is 100 miljoen voor het project Toukomst. Een programma waarbij Groningers zelf ideeën uitdragen, beoordelen én uitvoeren. Ideeën die gericht zijn op beter wonen, leven en werken in de provincie Groningen.
Van lokale veestapel tot steendammen
Toukomst is gestart in 2020 met de oproep aan Groningers om met nieuwe, creatieve en grote ideeën te komen om de leefbaarheid te verbeteren. Dit resulteerde in 900 ingestuurde ideeën. Van een veestapel voor de buurt, die het plaatselijke GFT-afval opeet, tot aan steendammen, een nieuwe vorm van democratie die als doel heeft om tot gedragen dorpsontwikkeling te komen.
Deze ideeën zijn vervolgens door ruim 200 Groningers tijdens bijeenkomsten gebundeld tot grote projecten. De gebundelde ideeën konden alle inwoners van de provincie vervolgens beoordelen via een website of via een speciaal gelanceerde Toukomstkrant. Het leverde 30.000 beoordelingen op, van ruim 6000 Groningers.
Toukomstpanel
Vervolgens is er een ‘Toukomstpanel’ gevormd van 20 Groningers die zich daarvoor vrijwillig hadden aangemeld. Via loting zijn 14 van deze 20 Groningers geselecteerd, met een mix van geslacht, leeftijd en woonplaats. De resterende 6 leden zijn mensen uit Groningen die vanuit hun werk de provincie goed kennen, waaronder een politieagent, een leraar en een eigenaar van een agrarisch bedrijf. Met als voorwaarde dat de leden geen lid mochten zijn van de gemeenteraad, Provinciale Staten of in het bestuur zitten van een belangenorganisatie in Groningen.
Dit panel is vervolgens aan de slag gegaan met de 30.000 beoordelingen van de gebundelde projecten. Zij bepaalden welke Toukomstprojecten doorgang kregen en welke niet, onder leiding van onafhankelijk bestuurder Rob Schuur. Schuur beschouwt Toukomst als een kans voor een nieuwe democratie. ‘De afstand tussen overheid en burger is steeds groter geworden. Al jaren denk ik na over hoe we die kloof kunnen dichten. Hoe kunnen we voor écht draagvlak zorgen? Hierbij gaat het om het geven én nemen van verantwoordelijkheid. Het Toukomstpanel is als burgerpanel een gedurfd experiment.’
Een gedurfd experiment is het zeker. Met een panel van burgers dat zeggenschap krijgt over 100 miljoen euro. In 2021 is dit panel met een advies gekomen richting het bestuur van het Nationaal Programma Groningen, waarna de definitieve besluitvorming plaatsvond door de Provinciale Staten.
Lessons learned
De Rijksuniversiteit Groningen en de Hanzehogeschool hebben het Toukomstpanel geëvalueerd. De onderzoekers Bettina Bock en Hiska Ubels concluderen dat het besluitvormingsproces van het Toukomstpanel goed heeft gefunctioneerd. Zij constateren dat er veel enthousiasme over de inhoud van het advies is bij Provinciale Staten van Groningen, het bestuur en de onafhankelijke beoordelingscommissie van het programma.
Uit de aanbevelingen van de onderzoekers in hun eindrapport zijn bepaalde lessen te formuleren:
- Erken de kracht van een burgerpanel: de diverse samenstelling, de belangeloze betrokkenheid, het collectieve verantwoordelijkheidsgevoel, het onderlinge vertrouwen en de verscheidenheid aan perspectieven.
- Baken rollen en verantwoordelijkheden af: wat wordt van inwoners, bestuurders en organisaties gevraagd en verwacht en wat niet? Wees transparant over de spelregels zodat het voor burgers en de overheid duidelijk is waaraan ze zich committeren.
- Waarborg onafhankelijkheid van het burgerpanel. Zorg dat externe belangenvertegenwoordiging richting panelleden geen ruimte krijgt.
- Ondersteun het panel door het aanstellen van een gespreksbegeleider en geef de panelleden de mogelijkheid tot het bevragen van experts.
Rondje langs de velden
Inmiddels is Toukomst in de uitvoeringsfase beland, waarbij initiatiefnemers samen aan de slag gaan om de gekozen Toukomstprojecten uit te werken en uit te voeren. In het volgende regioverhaal nemen we u mee naar deze uitvoering, en maken we een rondgang langs diverse projecten waarbij de samenwerking tussen burgers en de lokale overheden wordt uitgelicht. Hoe werken burgers, het Rijk, de provincie, de waterschappen en de gemeenten gezamenlijk aan een leefbaar Groningen?
|
Meer informatie over dit unieke project: - Van A tot Z beschreven wat alle stappen zijn geweest in het eerste jaar van Toukomst. |