Luistertip Haagse Zaken: Zijn we klaar voor de grote verbouwing van Nederland?
‘Ruimte is het nieuwe corona geworden.’ Daarmee wil de podcast Haagse Zaken van NRC maar aangeven dat ruimtelijke ordening anno nu zo ongeveer alles beheerst in bestuurlijk Nederland. Een boeiende podcast over hoe ruimtelijke ordening en volkshuisvesting van de Haagse agenda verdwenen en nu bijna wraakzuchtig hun comeback maken. ‘Er worden nu vooral afspraken gemaakt, maar de middelen om echt effect te sorteren, zijn er nog niet.’
‘Het Nederlandse landschap is al bezaaid met van alles: woningen, fabrieken, distributiecentra, spoor, wegen, windmolens, laadpalen en boerderijen. Maar om de bevolkingsgroei bij te kunnen benen, is vooral nog meer van dat alles nodig: meer huizen om in te wonen, meer distributiecentra om pakketjes te verwerken, meer bruggen, meer wegen, en dat alles op een veilige manier, waarbij ook de natuur wordt beschermd en het landschap leuk blijft om naar te kijken.’
In ‘Over de puzzel die de inrichting van Nederland heet’, een aflevering uit de podcast Haagse Zaken uit december 2022, praten de NRC-redacteuren Lamyae Aharouay, Eppo König en Karlijn Kuijpers over de slag om de ruimte die nog niet gevoerd wordt, maar waarvan we wel aan de vooravond lijken te staan.
Regie terugpakken
Een slag die zich zal afspelen tussen overheid, burgers en specifieke groepen zoals boeren en industrieën. Maar die net zo goed speelt tussen de verschillende overheden. Kort gezegd: Den Haag hief dertien jaar geleden het ministerie van VROM en de bijbehorende inspectie op. Nederland was ‘af’. Nog maar vijf jaar geleden vertelde oud-minister Stef Blok met nauwverholen trots dat het ministerie was afgeschaft. Taken werden gedecentraliseerd en op het bord van gemeenten en provincies gelegd.
Tegenstellingen
Nu is het ministerie weer opgetuigd omdat het kabinet ‘de regie terug wil pakken’. Maar de constatering is ook dat er veel kennis en slagkracht verloren is gegaan. En dat ruimte, aldus Eppo König, nu ‘een thematische portefeuille is die je terug ziet komen bij - nou - ik geloof wel vijf ministers en twee staatssecretarissen’.
Wonderlijk genoeg is Nederland aan de ene kant het land met de beste planningstraditie van de wereld. Maar zitten we op dit moment in een volstrekt impasse, laat de podcast ook landschapsarchitect Adriaan Geuze aan het woord.
En nog zo’n tegenstelling: aan de ene kant zijn we nog druk bezig met het invoeren van de Omgevingswet, een uitvloeisel van de decentralisatie waarmee heel veel ruimtelijke verantwoordelijkheid bij decentrale overheden terecht komt. Aan de andere kant wil Den Haag de regie juist terugpakken.
Middelen
De redacteuren praten uitgebreid over wat dat dan is en hoe je dat doet: regie terugpakken. Er werden in december vier brieven naar de Tweede Kamer gestuurd, merken ze op. Over water en bodem. Over landschap. De aanpak van stikstof. En over de toekomst van de landbouw. De Kamer debatteerde over de verdeling van 7,5 miljard euro aan infrastructuurgelden.
Maar anders dan pakweg 15 jaar geleden, observeert de redactie, beschikt het rijk wel over ideeën en plannen, verpakt in Kamerbrieven, maar niet over de middelen om ze te realiseren. Daarvoor zijn ze afhankelijk van de uitvoeringskracht en -wil van provincies en gemeenten.
‘Het begint met de samenleving klaarmaken voor de grote verandering’, zegt König. ‘En uiteindelijk zal, als de doelstellingen van de woningbouwplannen en stikstofaanpak niet worden gehaald, de regie terugpakken ook resulteren in dwang.’
Je vindt de podcast hier.