‘Het Rijk’ – vanaf nu graag zonder hoofdletter
In de trits ‘gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk’ schrijven we alleen die laatste overheidslaag met een hoofdletter. Onterecht, vindt de studiegroep Interbestuurlijke en Financiële Verhoudingen, die ‘rijk’ met een hoofdletter R afschafte. Overheid van Nu doet mee. Is dit een initiatief dat navolging verdient?
In het adviesrapport ‘Als één overheid; Slagvaardig de toekomst tegemoet!’ stelt de studiegroep:
Schrijfwijze: het rijk
In het discussiedocument schreven we op verschillende plaatsen de trits: gemeenten, waterschappen, provincies en het Rijk. Door de schrijfwijze van het rijk met een hoofdletter lijkt deze overheidslaag van een andere orde en belangrijker te zijn dan de andere drie. En dat is niet het geval. Vandaar dat u in dit rapport het rijk tegenkomt. Dat is geen fout van de eindredactie, maar een bewuste keuze. Wij nodigen u van harte uit ons daarin te volgen.
Rijk met een r
Aan de telefoon voegt Bernard ter Haar, voorzitter van de studiegroep, hieraan toe: ‘Ik ben zelf opgegroeid in een tijd dat je je ouders aansprak met ‘u’. In brieven schreef je ‘U’ - met een hoofdletter. Dat zijn we kwijt. Mijn kinderen spreken me aan met ‘jij’. Daar ben ik blij om. Ik heb natuurlijk wel gezag als ouder, maar we zijn ook gelijkwaardig.’
‘We komen uit een historie waarin hiërarchie bepalend was. Tegenwoordig is samenwerken belangrijker. Het is goed om, als je afstapt van oude gewoontes, over te stappen op nieuwe symbolen. De r in ‘rijk’ is zo’n symbool. Taal en spelling doen ertoe.’
‘Natuurlijk gaat de rijksoverheid voorop in zaken van nationaal belang. Maar het is niet zo dat we hogere en lagere overheidslagen hebben. Elke overheidslaag heeft een eigen onafhankelijkheid en verantwoordelijkheid. En vooral dit: we moeten de uitdagingen van onze tijd met elkaar oppakken. We moeten het samen doen. Daar past niet in dat ‘rijk’ dan met een hoofdletter wordt geschreven.’
Rijk met een R
Jan van Ginkel, loco-provinciesecretaris Provincie Zuid-Holland: ‘Ik vind dit heel moeilijk. Bij interbestuurlijke samenwerking gaat het erom dat we ons als gelijkwaardige overheden in een plat veld groeperen rond het vraagstuk. Het gaat om een horizontale, gezamenlijke activiteit. ‘Rijk’ schrijf je dan met een kleine r.’
‘Tegelijkertijd is het zo dat er wel degelijk hogere en lagere overheden bestaan. Het Rijk kan bepaalde bevoegdheden uitoefenen over ondergeschikte overheden. Stel, een provincie maakt er een puinhoop van, dan verwachten we van het Rijk dat het ingrijpt. De overheden zijn dan hiërarchisch en niet nevengeschikt.’
‘Ik zou het liefst ‘rRrijk’ schrijven. Omdat hiërarchisch en nevengeschikt gelijktijdig bestaan. Er zou een manier moeten zijn om met die meervoudigheid ontspannen om te gaan.’
‘Ik heb een dochter van 14. Normaal gesproken ben ik voor haar ‘pappa’ met een kleine p. En gelukkig maar. Maar er zijn ook situaties waarin ik zeg: dat gaan we niet doen. Dan spreekt ‘Pappa’ met een hoofdletter. Daar teken ik meteen bij aan: als ik als een baas op mijn strepen moet gaan staan, sta ik al met 0-1 achter.’
‘Met het mes op de keel geef ik de voorkeur aan de hoofdletter. Omdat die formele relatie er altijd is. Dat respecteer en waardeer ik. Het vraagt wel des te meer van het Rijk dat het zich zo veel mogelijk met een kleine ‘r’ gedraagt!’
Een aangemeten hoofdletter
Taaladviesdienst Onze Taal (Jacob de Kraker): ‘Interessante kwestie. Als taaladviesdienst houden wij aan wat officieel usance is. Wij adviseren dus ‘Rijk’ omdat dat zo is ingeburgerd geraakt - zie ook hier.’
‘Persoonlijk vind ik de redenering om de r te hanteren sympathiek en logisch. ‘Het rijk’ is geen eigennaam maar een soortnaam, zoals ‘maan’, ‘aarde’ en ‘zon’ dat zijn. En – inderdaad – ‘provincie’ en gemeente’ dat zijn. Men heeft zich die hoofdletter aangemeten.’
‘Overigens, als we kijken naar het Groene Boekje, dan zien we dat ‘rijk’ tot 1995 met een r wordt geschreven. Als dit initiatief leidt tot de gewoonte om ‘rijk’ te schrijven, dan passen we ons advies uiteraard aan.’