Minister Bruins Slot rondt Regio Deal Achterhoek af: ‘We hebben elkaar nodig’

Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Hanke Bruins Slot bezocht op maandag 23 januari de Achterhoek, ter gelegenheid van de afronding van de Regio Deal Achterhoek. Hoe heeft de Deal bijgedragen aan de regio en aan de samenwerking met het rijk?

Minister Bruins Slot in gesprek bij boerderij Zonvarken
Beeld: ©Jarno Kraayvanger

Regio Deals

In de Regio Deals werken Rijk en regio samen aan sterkere regio’s met meer werk, opleidingen en een betere woon- en leefomgeving. In de vorige kabinetsperiode  investeerde het Rijk 950 miljoen euro in Regio Deals met verschillende regio’s, die hiervoor een aanvraag hadden ingediend. Zo sloot het Rijk in 2019 een Regio Deal met de Achterhoek ter waarde van 20 miljoen euro. Voorwaarde van de Regio Deal was dat de regio, of andere partijen, dat bedrag verdubbelen, de bijdrage van het Rijk is daarom in elk project maximaal de helft. In de Achterhoek zijn met behulp van de Regio Deal 86 projecten financieel ondersteund. Ook het huidige kabinet investeert  in Regio Deals voor 900 miljoen euro.  De uitvraag voor een vierde ronde Regio Deals is 15 november 2022  gesloten. Het kabinet heeft 23 voorstellen ontvangen en moet op moment van schrijven nog besluiten met welke regio’s het een Deal wil sluiten.

Uuthuuskes

Op een koude maandagmiddag verzamelt een groep mensen zich in een rustig zijstraatje in de Doetinchemse wijk De Huet. We staan bij drie ‘Uuthuuskes’. De ruime tiny houses, bedoeld om jongeren uit huis te helpen en in de Achterhoek te houden, zijn ontstaan door de Regio Deal in Aalten, maar inmiddels staan ze dus ook in Doetinchem.  

Als de minister uit de auto stapt en aansluit, krijgt iedereen een hand. Ted Kok, wethouder in Aalten en lid van de Achterhoek Board, vertelt dat het project is bedoeld voor jongeren onder de 28 jaar. Dat is te zien, want één van de huisjes is versierd met slingers en ballonnen. ‘25 jaar!’ en ‘party zone’ is er te lezen. Twee kittens gluren vanachter het raam nieuwsgierig naar de groep aanwezigen.  

Els Birkenhäger, lid van de Achterhoek Board en bestuurder van woningbouwvereniging Sité, vertelt dat de huur niet in verhouding staat tot de plaatsingskosten. ‘Maar we willen arbeidskracht aantrekken en behouden in de Achterhoek. Daarom hebben we dit opgepakt als regionale samenwerking, en met de gemeente, om de markt aan te zwengelen.’ Er staan nu acht huisjes in Doetinchem en twee andere huisjes zijn in voorbereiding.

Sité deed een oproep voor de huisjes en kreeg 250 reacties; belletjes en filmpjes waarin jongeren uitlegden waarom ze een binding hadden met de wijk en ze graag in de huisjes wilden wonen. Projectleider Luuk leidt de minister rond: ‘De huisjes zijn niet alleen bedacht in de Achterhoek, maar ook volledig prefab geproduceerd en in elkaar gezet Daarna zijn ze in één dag geplaatst. Op elk dak liggen 20 zonnepanelen, zodat de opwek 130 procent is van wat een bewoner nodig heeft.’

‘Als ik hier binnenkom, zou ik me uitgedaagd voelen om aan de slag te gaan’

Uitgedaagd

Dan komt de spelersbus van voetbalclub De Graafschap voorrijden, met op de voorkant in grote letters: ‘Superboeren’.  Het gezelschap van minister, gedeputeerde Peter van ‘t Hoog, burgemeester Mark Boumans, het team van Achterhoek Ambassadeurs en een afvaardiging van het ministerie van BZK en LNV maakt zo een trip langs een deel van de 86 projecten die met behulp van de Regio Deal zijn gerealiseerd. Enthousiast maken veel aanwezigen een foto. ‘Dit is stiekem toch wel het hoogtepunt van de dag', wordt er met een knipoog gefluisterd. De eerste stop is bij het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Oost-Nederland, CIVON, een oude ijzergieterij met een glazen voorkant.

Breed lachend staan Mirjam Koster-Wentink en Koen Knufing, beiden lid van de Achterhoek Board, ons op te wachten. Knufing licht toe: ‘CIVON gaat over bedrijfsinnovatie.’ Mirjam vertaalt, lachend: ‘Hier prutsen we aan spullen.’ Ze vervolgt: ‘In de Achterhoek hebben we veel landbouw en daarvoor is maakindustrie nodig, precisiewerk voor de machines en apparaten die landbouw mogelijk maken.’

Knufing vult aan: ‘Voor innovatie willen bedrijven graag een aparte ruimte inrichten. Maar alleen grote bedrijven hebben het geld om dat te doen. Hier komen bedrijven samen, het mooie is dat je dan ook een cross-over krijgt.’ Koster-Wentink: ‘Eigenlijk is het dus een zegen dat we hier geen groot bedrijf als Siemens hebben.’  Bruins Slot reageert: ‘Het is een inspirerende ruimte, als ik hier binnenkom, zou ik me uitgedaagd voelen om aan de slag te gaan.’

Voordat we langs de projecten van studenten gaan, is er koffie en taart. ‘Wat betekent jullie samenwerking als Board voor jullie taal onderling, als overheid, ondernemers en onderwijs? Knufing: ‘We hadden laatst een heisessie, waarin we elkaar vroegen hoe we het vonden gaan en wat er beter kon. Minder politiek, had ik fanatiek opgeschreven. Je ziet vaak dat het ondernemers wel lukt om over het eigenbelang heen te kijken, maar dat politieke partijen zich toch graag willen profileren. Dat werkt hier niet. Je moet je eigenbelang opzijzetten. En onderzoeken hoe je samen kan werken.’

Hoe er verder wordt samengewerkt? Boumans legt uit dat de Achterhoek Board verantwoording aflegt aan een Achterhoek Raad met 56 leden. De politieke partijen van de verschillende gemeenteraden zijn hierin vertegenwoordigd. ‘Dan moet Koen [Knufing, red.] voorstellen verdedigen in de Raad.’ Knufing en Koster-Wentink lachen: ‘Wij weten niet wat ons overkomt! Dan heb je ineens een soort Tweede Kamer tegenover je.’ Bruins Slot benadrukt dat het belangrijk is om democratische betrokkenheid te hebben, zodat er draagvlak is voor de besluiten die worden genomen.  

De Achterhoek Board en de Achterhoek Raad

Op Overheid van Nu schreven we eerder over de werking van de Achterhoek Raad en brachten we verslag uit van de samenwerking van de Achterhoek Board bij de uitvoering van de Regio Deal.

Minister Bruins Slot drinkt koffie met leden van de Achterhoek Board
Beeld: ©Jarno Kraayvanger
V.l.n.r. Programmadirecteur Regio Deals Natalie Burgers, minister Hanke Bruins Slot, gedeputeerde Peter van ’t Hoog, Doetinchem burgemeester Mark Boumans, CIVON-manager Gijs Smeman, Achterhoek Boardlid Mirjam Koster-Wentink

‘Je ziet vaak dat het ondernemers wel lukt om over het eigenbelang heen te kijken, maar dat politieke partijen zich toch graag willen profileren. Dat werkt hier niet’

Steunkous

Het is tijd om een aantal projecten van studenten te bekijken. De regiodeal heeft ervoor gezorgd dat het CIVON bedrijfsprojecten heeft kunnen opstarten. Daarin worden studenten gekoppeld aan concrete innovatievraagstukken bij bedrijven. Op deze manier zien studenten hoe bedrijven omgaan met innovatie en worden bedrijven geholpen bij het nemen van een volgende stap.

Gijs Smeman, manager van het CIVON, vertelt dat er momenteel 31 projecten lopen met bedrijven. Daarvan zien we er drie. Groepjes studenten vertellen hoe ze een innovatie voor voertoediening hebben gebouwd. Bruins Slot vraagt hoe lang de jongens ermee bezig zijn geweest. ‘Een middagje', zegt er een nonchalant. ‘Dat is kort!’ laat de minister zich ontvallen. ‘We hebben allemaal wat bedacht, toen kwam iemand al vrij snel met dit idee. Toen moesten we nog een prototype bouwen en testen.’

Iets verderop staat een metalen frame dat de contouren van een huisje schetst. Het is een showcase van het project Technologie & Zorg Academie Achterhoek (TZA). Oude IJsselstreek-burgemeester Otwin van Dijk introduceert het project: ‘We staan, verrassend genoeg, niet voor een Regio Deal project. Maar met de Deal zijn startende ondernemers geholpen, op basis daarvan zijn technieken doorontwikkeld, en daar is deze spin-off uitgekomen. Vanwege de vergrijzing van de Achterhoek is dat relevant, en vanwege het aankomende zorginfarct.’

In het huisje staan verschillende innovaties. Marijn Schurink, coördinator bij TZA, laat een apparaat zien om een steunkous aan te trekken. Nogal een gesjor normaal gesproken, maar niet met dit apparaat. De sok wordt op een rond apparaatje gezet, dat de sok uitrekt. Ruth pakt het op, de kous zit om een band heen en kan zo makkelijk over iemands’ been worden geschoven. ‘Eigenlijk heel simpel, maar het moet maar bedacht worden.’

Een stuk of 140 instellingen zijn aangesloten bij TZA - via een ‘meerwaardetoets’ wil het erachter komen welke innovaties werken. Schurink laat ook een alarmsysteem zien waarmee een automatische melding wordt gestuurd als iemand valt in een woning. Via een spreekluistersysteem wordt verbinding gemaakt; een zorgmedewerker kan dan praten met de gevallen oudere om te vragen wat er aan de hand is. Bruins Slot reageert enthousiast: ‘Het is fijn dat mensen zich zo veilig kunnen blijven voelen als ze thuis blijven wonen. En het leuke is dat we leren van de bedrijven uit de maakindustrie.’

Deelvervoer

Buiten staat een stralende groen-witte ‘Gaon’ auto klaar. Op het dak de welbekende Achterhoekvlag. Hij is elektrisch en ruim, vertelt projectleider Jurgen Rutgers. Mark Boumans doet het even voor en laat zich vallen op de achterbank, de aanwezigen lachen. ‘In Twente staan nu ook dit soort auto’s, hun Mobility as a Service aanpak heet Goan, aangepast op het dialect daar’, vertelt hij enthousiast.

Bruins Slot wil weten hoe Gaon is ontstaan, in de bus wordt ze bijgepraat over het project Mobility as a Service (MaaS). Rutgers vertelt: ‘Fijnmazigheid is een groot vraagstuk. We zijn blij met Arriva en Breng, maar eenmaal op een station of halte aangekomen, moet je in onze regio meestal nog een stuk verder. De bus rijdt ook niet zo vaak.’

Mobility as a Service werd in 2019 landelijk geïntroduceerd door de overheid met de suggestie dat marktpartijen dit zouden moeten oppakken, maar Rutgers wilde daar niet op wachten. Zijn project heeft niet met bedrijven, maar met energiecoöperaties samengewerkt. Er is een technisch platform en een app ontwikkeld, samen met Saxion Hogeschool en Twente Hogeschool. Ze wilden namelijk ook ritten kunnen delen via MaaS.  

Wanneer zijn jullie tevreden?’ vraagt Bruins Slot. Rutgers: ‘We hebben een stipje op de horizon: in 2030 willen we een netwerk van dekkend vervoer hebben, wat dat precies betekent, hebben we nog niet gedefinieerd. En als we met elkaar leren, bijvoorbeeld met Twente.’

Hanke Bruins Slot in gesprek met Jurgen Rutgers bij innovatiecentrum CIVON
Beeld: ©Jarno Kraayvanger

Zonvarken

De boer-, buurt-, dier- en klimaatvriendelijke varkensboerderij Zonvarken is het volgende programmaonderdeel. Blauwe hoesjes moeten om ieders’ schoenen, want we mogen de stal in. Een tiental biggetjes dringt om de buik van de moeder, met het nodige kabaal van dien. Een schaal met gehaktballetjes gaat rond, in ieder balletje zit een Zonvarkenvlaggetje geprikt. Gepassioneerd vertelt Rob Nieuwenhuis, een van de oprichters, het verhaal van Zonvarken aan de minister. De organisatoren kijken ondertussen bezorgd op de klok. Net als die de minister en Nieuwenhuis zo ver hebben gekregen om weer de bus in te gaan, duiken die nog even weg, Nieuwenhuis laat Bruins Slot de daken van de stal zien. ‘Bijzonder om te zien hoe het hier anders gaat. Knap hoe jullie dit samen met collega’s hebben opgepakt in een lastige tijd. Heel leerzaam’, zegt ze. Ze benadrukt: ‘We hebben elkaar nodig.’

Achterhoeks STAP-budget

In de bus wordt de minister bijgepraat over het Achterhoeks Fonds voor Talentontwikkeling Opijver, dat vouchers uitdeelt voor persoonlijke ontwikkeling. Projectleider Henk Korten vertelt over zijn samenwerking met werkgevers, vakbonden, het UWV, gemeenten en onderwijs. Er zijn al 850 werkenden en werkzoekenden gestart met een scholingstraject waarvan 700 met een voucher van Opijver en 150 via voorliggende voorzieningen. ‘Het doel is tweeledig: enerzijds willen we de mismatch tussen vraag en aanbod op de arbeidsmarkt oplossen, anderzijds willen op deze manier een impuls geven aan Leven Lang Ontwikkelen.’

De landelijke STAP-regeling (Stimulering Arbeidsmarkt Positie), waar Opijver erg op lijkt, komt ook voorbij in het gesprek. ‘We missen de aansluiting met lokale behoeften en bedrijven bij STAP. Wij hebben veel contact met werkgevers en weten waar de tekorten zitten. We kijken wat er nodig is: bedrijven geven aan dat er tekort is aan technisch personeel, dat goed kan lassen bijvoorbeeld, daarnaast is er ook veel vraag naar doktersassistenten. Een opleiding daarvoor ontbrak in de regio. Een opleiding voor doktersassistent ontbrak in de regio. In samenwerking met onderwijs, huisartsenvereniging en het regionale werkgeversservicepunt zijn we erin geslaagd om in vier maanden tijd de opleiding te ontwikkelen. De eerste groep van 18 deelnemers is gestart, In het voorjaar start een tweede groep.’ Korten concludeert: ‘Ik hoop dat er een verbinding tot stand komt met de landelijke STAP-regeling. Dan leveren we meer maatwerk en wordt de impact op de regionale arbeidsmarkt fors groter.

‘Vandaag heb ik teruggezien dat scholder an scholder, zoals ze het hier zo mooi zeggen, hier ook echt geldt’

Minister Hanke Bruins Slot
Beeld: ©Jarno Kraayvanger

Grenslandcollege

De bus houdt halt bij het idyllische Grenslandcollege, het is een mooi gebouw, het oude gemeentehuis van Winterswijk dat uitkijkt op de toren van de Jacobskerk. Het gezelschap loopt het mooie trappetje op. Annette Bronsvoort, burgemeester van Oost Gelre introduceert: ‘Winterswijk is de meest Duitse stad van Nederland, we kunnen niet zonder grensoverschrijdende samenwerking.’ In het klaslokaal gaat de minister aan tafel met studenten. Ruim drie jaar geleden is het Grenslandcollege opgestart. De plannen lagen er al langer, maar door geld uit de Regio Deal konden die plannen eindelijk verwerkelijkt worden. Student Andrea vertelt dat ze in de zorgsector werkt, maar daar als manager aan de slag wil. ‘Ik was niet begonnen met een opleiding als ik verder had moeten reizen. De kleinschaligheid spreekt mij ook aan.’

Er zijn nu vier leergangen: management, sociaal werk, pedagogisch educatief professional en engineering. De keuze voor de verschillende richtingen is gemaakt aan de hand van een breed behoefteonderzoek, het college heeft uitvragen gedaan in bepaalde sectoren en vervolgens geprobeerd trends te destilleren.

Bruins Slot vraagt naar de connectie met Duitsland. Er zijn al wel veel gastcolleges en andere contacten, maar nog geen Duitse leerlingen. Het Grenslandcollege onderzoekt nog hoe het curriculum kan aansluiten op behoefte van Duitse leerlingen.

Afsluiting

Mark Boumans sluit de dag af en richt zich tot de minister : ‘Heel veel dank dat u de moeite en tijd hebt genomen om de Regio Deal met ons officieel af te sluiten. Het heeft een impuls gegeven aan onze samenwerking met het Rijk en bijgedragen aan brede welvaart.’

Koster-Wentink neemt het stokje over: ‘Ik vind het mooi dat we het vandaag veel over het leven lang leren hebben gehad en ik zou graag het kabinet willen oproepen om niet meer te spreken over 'handjes', want we hebben het ook niet over hoofdjes. We doen aan een leven lang leren met onze handen, harten en hoofden.’

Bruins Slot krijgt de Achterhoek Monitor en -Visie uitgereikt, en een 3D-geprinte bak met 86 bolletjes voor klavertjes vier, die over drie weken uitkomen. Ze krijgt het laatste woord: ‘Vandaag heb ik teruggezien dat scholder an scholder, zoals ze het hier zo mooi zeggen, hier ook echt geldt. Veel dank voor al jullie tijd. Mooi dat het huis van Thorbecke ook terugkomt in jullie samenwerking. De samenwerking die we hier hebben opgezet is echt nodig en ik hoop daaraan verder te bouwen.’

Samenwerken loont

Na afloop vertelt ze aan Overheid van Nu: ‘De meerwaarde voor de samenwerking vind ik dat we als landelijke overheid niet alleen geld, maar ook deskundigheid inzetten. En daarnaast leren we hoe provincie en gemeenten en partijen hier samenwerken. Zo maak je elkaar sterker.’

Hoe neemt ze de lessen uit deze Regio Deal mee? ‘Dat evalueren we, onder andere met het governance innovation lab. Dat gaan we ook in de nieuwe tranche doen. Eén van de lessen die we al hebben opgepakt is dat we merkten dat andere regio’s het moeilijk vonden kennis en kunde bij elkaar te brengen om een aanvraag te schrijven. Daarom is het in deze vierde tranche mogelijk gemaakt dat regio's kunnen bellen om contact op te nemen. Zodat je ook een gelijkwaardiger speelveld krijgt.’

Welke plannen liggen er voor de vierde tranche? ‘We hebben 23 fantastische aanvragen gekregen voor de vierde tranche van de Regio Deal, aan wie deze uiteindelijk wordt toegewezen is een kabinetsbeslissing, daar gaan we echt onze tanden op stuk moeten bijten. Het idee bij de voorstellen die we gaan honoreren, is dat we daar gezamenlijk gaan werken aan een programma, met actieve betrokkenheid van de verschillende ministeries.’

‘Het is mooi om te zien dat het hart voor de Achterhoek leeft, en dat de handen hier ineen zijn geslagen. Ik heb ook mooie voorbeelden gehoord en gezien die in een andere regio of over de grens zijn overgenomen. Dan zie je dat samenwerken loont.’